Ναυτικές αναμετρήσεις στη διάρκεια της ιστορίας
Η ναυμαχία του 429 π.Χ.
Τον τρίτο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου στην περιοχή της Αιτωλίας και Ακαρνανίας προετοιμάζονταν ανοιχτές συγκρούσεις μεταξύ Αμβρακιωτών και Ακαρνανών. Οι Αμβρακιώτες, κύριοι ήδη από το 430 π.Χ. της υπαίθρου της Αμφιλοχίας δεν κατάφεραν τότε να καταλάβουν την πόλη, η οποία βρισκόταν στα χέρια των Ακαρνάνων. Οι τελευταίοι βοηθούμενοι από την Αθήνα απέκρουαν τις επιθέσεις. Έτσι οι Αμβρακιώτες ζητούν από τη Σπάρτη την υποστήριξή της. Η Σπάρτη στην προοπτική της κυριαρχίας της στην Αιτωλοακαρνανία, αποδέχτηκε το αίτημα για βοήθεια.Οι στρατιωτικές διεργασίες πριν τη Ναυμαχία
Οι Αθηναίοι αντιλαμβανόμενοι τη σημασία της Ναυπάκτου και βλέποντας την κλιμάκωση των συγκρούσεων στην Αιτωλοακαρνανία, είχαν ήδη στείλει ήδη τον ναύαρχο Φορμίωνα με 20 τριήρεις να περιπολεί στον Πατραϊκό κόλπο. Η κυριαρχία της Ναυπάκτου από τις Αθηναϊκές δυνάμεις ήταν ιδιαίτερα επίφοβη για τους Σπαρτιάτες. Με τον έλεγχο της πόλης οι Αθηναίοι δεν διασφάλιζαν μόνο τους εμπορικούς δρόμους προς τις αποικίες τους σε Κέρκυρα και Σικελία αλλά παράλληλα είχαν τη δυνατότητα να χτυπήσουν έναν από τους ισχυρότερους συμμάχους της Σπάρτης, την Κόρινθο. Για τον ίδιο λόγο η Ναύπακτος φαινόταν στους Σπαρτιάτες εξίσου σημαντική με την κατοχή των εδαφών της Αιτωλοακαρνανίας. Έτσι συγκέντρωσαν 1.000 περίπου οπλίτες με αρχηγό τον στρατηγό Κνήμο προκειμένου να διαφύγει της προσοχής του Φορμίωνα και να αποβιβαστεί στην Αιτωλοακαρνανία μέσω της Λευκάδας. Έτσι κι έγινε. Ο Κνήμος ωστόσο απέτυχε να φέρει νικηφόρο αποτέλεσμα στη σύγκρουση με τους Ακαρνάνες εξαιτίας βιαστικών χειρισμών και αποσύρθηκε. Την ίδια στιγμή η κύρια ναυτική δύναμη των Λακεδαιμονίων, υπολογίζοντας ότι ο Αθηναίος Φορμίων θα διασπούσε τις δυνάμεις του προκειμένου να βοηθήσει τους Ακαρνάνες μπροστά στην απειλή του Κνήμου, ξεκίνησε από την Κόρινθο με 47 πλοία και προωθήθηκε δυτικά στον Πατραϊκό κόλπο. Εκεί θα αποβιβάζονταν προκειμένου να στηρίξουν τις δυνάμεις του Κνήμου.
H πρώτη σύγκρουση: Η ναυμαχία στην Πάτρα 429 π.Χ.
Η συνάντηση των δύο στόλων έγινε στα ανοιχτά του Πατραϊκού κόλπου μετά από μεγάλο διάστημα παράλληλου πλου. Οι Σπαρτιάτες πίστευαν ότι εξαιτίας της υπεροπλίας τους ο Φορμίων δεν επρόκειτο να επιτεθεί. Αντιθέτως ο Αθηναίος ναύαρχος σκόπευε να αξιοποιήσει στο έπακρο τη διαφορά ποιότητας των δύο στόλων: οι 20 τριήρεις των Αθηναίων ήταν κατεξοχήν πολεμικά πλοία. Αντίθετα ο στόλος των Λακεδαιμονίων αριθμούσε κυρίως εμπορικά πλοία με δυνατότητα μεταφοράς μεγάλου αριθμού οπλιτών. Ο Φορμίωνας ξεκίνησε την επίθεσή του το ξημέρωμα από τα ΒΔ της Πάτρας στο σημείο όπου ο πελοποννησιακός στόλος επιχειρούσε να περάσει στην Αιτωλία (πριν από το Ρίο- Αντίρριο). Η Αθηναϊκή επίθεση βρήκε τους Λακεδαιμόνιους στα ανοιχτά ενώ την ίδια στιγμή τους δεύτερους να δοκιμάζονται από τον άνεμο και το κύμα. Ο Φορμίωνας γνώριζε ότι τα πρωινά στον Πατραϊκό κόλπο έπνεε ΒΑ άνεμος κι έτσι προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τα φυσικά στοιχεία. Στη θέα του επιτιθέμενου Αθηναϊκού στόλου, οι Σπαρτιάτες ακολούθησαν την τακτική του Ευρυβιάδη στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου (480 π.Χ.): δημιούργησαν κύκλο τοποθετώντας στο κέντρο του σχηματισμού τα βοηθητικά και ακατάλληλα για μάχη πλοία. Ο δυνατός, όμως, ΒΑ άνεμος οδήγησε τα σπαρτιατικά πλοία σε τέτοια σύμπτυξη που ήταν σχεδόν απίθανο γι αυτά να ελιχθούν. Τότε ήταν που χτύπησε ο Φορμίωνας με τις ευέλικτες τριήρεις βυθίζοντας πολύ νωρίς τη ναυαρχίδα του πελοποννησιακού στόλου. Η νίκη των Αθηναίων ήταν γεγονός.
Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου 429 π. Χ.
Μετά την ήττα τους οι Λακεδαιμόνιοι κατέπλευσαν στην περιοχή του Ρίου και ενώθηκαν με το στόλο του Κνήμου φτάνοντας έτσι τα 77 πλοία. Οι Αθηναίοι είχαν καταπλεύσει με τις 20 τριήρεις απέναντι στην περιοχή του Αντιρρίου. Οι επιτελείς των Πελοποννήσιων φοβούμενοι νέα επίθεση από τον Φορμίωνα αποφάσισαν να κινηθούν πρώτοι και να παρατάξουν το στόλο τους σε τετράδες στα δυτικά του Πατραϊκού κόλπου κάνοντας έτσι εμφανή την πρόθεσή τους να επιτεθούν στη Ναύπακτο. Ο Φορμίωνας βλέποντας την απειλή εναντίον της Ναυπάκτου ανασυνέταξε το στόλο και κινήθηκε στην ακτή της Λοκρίδας παρατάσσοντας τα πλοία του σε ευθεία γραμμή.Η ναυμαχία ξεκίνησε με πρώτους τους Λακεδαιμόνιους να πιέζουν τα Αθηναϊκά πλοία και να τα οδηγούν στα αβαθή. Εννέα εξ αυτών εξώκειλαν στην ακτή ενώ την ίδια στιγμή οι Πελοποννησιακές δυνάμεις προσπάθησαν να τα οικειοποιηθούν. Επί τούτου έσπευσε το Μεσσηνιακό πεζικό που βρισκόταν παρεμπιπτόντως στρατοπεδευμένο στο σημείο προκειμένου να βοηθήσει τους Αθηναίους συμμάχους τους. Επιτέθηκε έτσι στους Λακεδαιμόνιους που προσπαθούσαν να αποκολλήσουν από τις ακτές τα οικειοποιημένα αθηναϊκά πλοία. Με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να επαναφέρουν στη δύναμη των Αθηναίων πολλά πλοία εξ αυτών. Στο άλλο μέτωπο της ναυμαχίας τα υπόλοιπα 11 αθηναϊκά πλοία έσπευδαν προς τη Ναύπακτο καταδιωκόμενα από 20 πελοποννησιακά. Τη στιγμή που όλα έδειχναν τη βαριά ήττα των Αθηναίων, σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, συνέβη κάτι το αναπάντεχο: το λευκαδίτικο πλοίο κατά την καταδίωξη που έκανε στην τελευταία αθηναϊκή τριήρη, ανακόπηκε από ένα εμπορικό που έπλεε στην περιοχή. Τότε η αθηναϊκή τριήρης κάνοντας πλήρη περιστροφή γύρω από το εμπορικό, κατάφερε να εμβολίσει τη δεξιά πλευρά του πλοίου της πελοποννησιακής συμμαχίας. Βλέποντας την κίνηση αυτή τα υπόλοιπα αθηναϊκά πλοία έσπευσαν με ιδιαίτερη ορμή εναντίον των Λακεδαιμονίων. Το γεγονός αυτό έφερε μεγάλη σύγχυση στους Λακεδαιμόνιους, οι οποίοι έχασαν τη ναυμαχία ενώ όλα συνηγορούσαν για το αντίθετο.
