Η Βενετία και η Δύση
Στο β' μισό του 16ου αιώνα η Δύση βίωνε πολιτικές και θρησκευτικές διεργασίες που έμελλαν να αλλάξουν τη μορφή της για πάντα: η φεουδαρχία υποχωρούσε σταθερά, τα μεγάλα πολυεθνικά βασίλεια άρχισαν να διαμελίζονται και να προετοιμάζονται τα εθνικά κράτη, ενώ οι αρχές της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης εξαπλώνονταν και δημιουργούσαν αποσχιστικά κινήματα από την εξουσία του Πάπα και των δυνάμεων που τον στήριζαν. Εξεγέρσεις, θρησκευτικοί διωγμοί, αλλά και εμφύλιοι πόλεμοι ήταν συχνά φαινόμενα. Μια διέξοδο από το ταραγμένο αυτό κλίμα πρόσφεραν οι υπερπόντιες εξερευνήσεις και η ίδρυση αποικιών στις νέες χώρες που είχαν ανακαλυφθεί, ιδιαίτερα στην αμερικάνικη ήπειρο.
Σε πολιτικό επίπεδο, η απόφαση του Μονάρχη της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Καρόλου Ε' να παραιτηθεί το 1556, μοιράζοντας την εξουσία ανάμεσα στον αδελφό του, Φερδινάνδο Α' και το γιο του, Φίλιππο Β', καθόρισε το μέλλον του μεγαλύτερου κράτους της εποχής του, της Αψβουργικής Αυτοκρατορίας. Αν και τυπικά αποτελούσε ακόμη ένα ενιαίο κράτος, η Αψβουργική αυτοκρατορία μοιράστηκε ανάμεσα στο κεντροευρωπαϊκό της τμήμα (Αυστρία, Τσεχία, Ουγγαρία) και στο δυτικοευρωπαϊκό της τμήμα (Ισπανία, τμήματα της Ιταλίας, Κάτω Χώρες). Ο Φίλιππος Β' επέλεξε να επικεντρωθεί στη διακυβέρνηση του δικού του τμήματος, έχοντας να αντιμετωπίσει εξεγέρσεις, όπως αυτή των Μαυριτανών στη Γρανάδα και των Κάτω Χωρών, οι οποίες τελικά αποσχίστηκαν.
Στην ιταλική χερσόνησο από την άλλη πλευρά δύο ήταν οι κυρίαρχες δυνάμεις: η Γαληνοτάτη δημοκρατία της Βενετίας και το Βατικανό. Η Βενετία είχε ήδη αναδειχθεί από τα τέλη του 15ου αιώνα σε μια κραταιά ναυτική αυτοκρατορία ελέγχοντας με τα πλοία της το εμπόριο στη Μεσόγειο και όχι μόνο. Προκειμένου να διαφυλάξει τις εμπορικές της συναλλαγές ωστόσο ακολουθούσε μια συχνά καιροσκοπική πολιτική, ερχόμενη σε ρήξη ή συνάπτοντας συνθήκες ειρήνης με άλλες δυνάμεις, και ιδιαίτερα με τους Οθωμανούς, κατά πώς υπαγόρευαν τα οικονομικά της συμφέροντα. Το παπικό κράτος από την άλλη πλευρά κλυδωνιζόταν από την κρίση της Μεταρρύθμισης, χάνοντας τόσο την επιρροή του όσο και εδαφικές του κτήσεις, ενώ οι ίδιοι οι κληρικοί του βυθίζονταν σε μια ζωή κοσμικότητας και άσκοπης σπατάλης χάριν εντυπωσιασμού.
Οι εξωτερικοί εχθροί, κύρια οι Οθωμανοί, εποφθαλμιούσαν αρκετά εδάφη των δυτικών, ιδιαίτερα το νησί της Μάλτας που το 1522 είχε δοθεί στους Ιωαννίτες Ιππότες που είχαν εκδιωχθεί από την οθωμανική επικράτεια, καθώς και τις -διαρκώς διαφιλονικούμενες- βάσεις των δυτικών στη Β. Αφρική. Μπροστά στην Οθωμανική απειλή οι δυτικές δυνάμεις είχαν κατορθώσει το 1538 να συμπήξουν μια "ιερή συμμαχία" για να αντιμετωπίσουν τον οθωμανικό κίνδυνο, απέτυχαν όμως οικτρά στη ναυμαχία της Πρέβεζας την ίδια χρονιά. Χρειάστηκε το πείσμα ενός αποφασιστικού, φανατικού χριστιανού, του πάπα Πίου Ε', για να ανασυνταχθεί η Ιερή Συμμαχία το 1570, εν όψει νέων κινητοποιήσεων των Οθωμανών που στόχο είχαν την ολοκληρωτική εξάλειψη της δυτικής παρουσίας στην ανατολική Μεσόγειο. Ο Πάπας, υποκινούμενος από τους Βενετούς, που πλήττονταν άμεσα από την οθωμανική πολιτική, δεν τολμούσαν όμως να την αντικρούσουν ανοιχτά, προσέγγισε τον Φίλιππο Β' της Ισπανίας και κατόπιν μακρών και επίπονων συνεννοήσεων κατόρθωσαν τελικά να ανασυστήσουν την Ιερή Συμμαχία στις 25 Μαϊου 1571, στην οποία συμμετείχαν η Αψβουργική Ισπανία, το παπικό κράτος, η Γένοβα, η Βενετία, τα Δουκάτα της Σαβοϊας, της Πάρμας και του Ούρμπινο και το κράτος των Ιπποτών της Μάλτας.
