Στρατιωτική αποτίμηση της μάχης
Σημαντικότατη για τις Δυτικές δυνάμεις ήταν η συνεισφορά των Γαλεασών οι οποίες υπολογίζεται ότι βύθισαν περί τα 70 Τουρκικά πλοία. Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά το μεσημέρι η κεντρική εμπροσθοφυλακή του δυτικού στόλου ήταν σχεδόν στάσιμη. Στη θέα των γαλεασών τα Τουρκικά πλοία άρχισαν να αυξάνουν τις αποστάσεις μεταξύ τους προκειμένου να αποφύγουν τα πυρά των πρώτων. Με αυτόν τον τρόπο οι Ενετικές γαλεάσες κατάφεραν να σπάσουν τις εχθρικές γραμμές και με την υπεροπλία τους να πλήξουν σοβαρά τον Οθωμανικό στόλο.
Αξιοσημείωτη, επίσης, είναι η συμβολή των φυσικών φαινομένων κατά τη διάρκεια της μάχης. Όταν ο Τουρκικός στόλος απέπλευσε από το λιμάνι της Ναυπάκτου, ο ΒΔ άνεμος που έπνεε στην περιοχή θεωρείτο ιδιαίτερα ευνοϊκός για τους Οθωμανούς. Παρά ταύτα κατά τις πρώτες ώρες της μάχης η πορεία του ανέμου άλλαξε σε Δυτικό ευνοώντας έτσι τις βραδυκίνητες Συμμαχικές γαλέρες. Η εναλλαγή αυτή θεωρήθηκε από τον Τουρκικό στρατό κακός οιωνός ενώ στην πράξη βοήθησε στην αποσόβηση της υπερφαλάγγισης του αριστερού άκρου των δυτικών δυνάμεων.
Πολιτική αποτίμηση της μάχης
Η Ναύπακτος απέχει από την Πρέβεζα περίπου 100 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή. Όμως η απόσταση ανάμεσα στη ναυμαχία της Πρέβεζας του 1538 και σε αυτήν της Ναυπάκτου του 1571 ισοδυναμούσε με την κλιμάκωση της ανόδου και την αρχή της πτώσης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το γεγονός ότι ο Οθωμανικός στόλος υπέστη ένα καίριο πλήγμα στη Ναύπακτο και η περαιτέρω οθωμανική επέκταση προς την Αδριατική και τις βόρειες ακτές της Δυτικής Μεσογείου εμποδίστηκε χαιρετίστηκε στη Δύση ως νίκη των χριστιανικών δυνάμεων επί του Ισλάμ, παίρνοντας μια κοσμοϊστορική σημασία. Στην ουσία, βέβαια, ήταν μια νίκη δίχως συνέχεια. Οι δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας σύντομα έχασαν ξανά τη συνοχή τους, μη μπορώντας να εκμεταλλευθούν τη νίκη τους για να καταλάβουν κτήσεις των Οθωμανών στην ανατολική Μεσόγειο. Αντίθετα, οι Οθωμανοί ανέκαμψαν γρήγορα από την ήττα τους και κατόρθωσαν να θέσουν οριστικά στον έλεγχό τους τις ναυτικές βάσεις των ακτών της Τυνησίας. Την επαύριο της μάχης όμως, οι Δυτικοί, με επικεφαλείς τους Βενετούς, ξεκίνησαν να αναζητούν, ο καθένας για λογαριασμό του, τρόπους να συνδιαλλαγούν με τους Οθωμανούς, επιτυγχάνοντας τα μέγιστα δυνατά οικονομικά οφέλη. Σε τελική ανάλυση, παρά το γεγονός ότι η ναυμαχία επενδύθηκε ιδεολογικά με το μανδύα της σύγκρουσης Χριστιανισμού-Ισλάμ, πολιτισμού-βαρβαρότητας και άλλων τέτοιων διανοητικών κατασκευών, από καθαρά πολιτικής άποψης η ναυμαχία δεν χρησίμευσε παρά ως μέσο για να αρχίσουν οι δυτικές δυνάμεις να επιβάλλουν πια και τους δικούς τους όρους στις διαπραγματεύσεις με το “Μεγάλο Τούρκο”.
