Αρχαιολογικά κατάλοιπα
Από τον αρχαίο οικισμό δεν είναι ορατά σήμερα πολλά στοιχεία. Υλικό από το αρχαίο τείχος χρησιμοποιήθηκε στο βυζαντινό τείχος και την τοιχοδομία της παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Από τον αρχαίο ναό διασώζεται ένα κομμάτι σίμης, που πιθανότατα χρονολογείται στα πρώιμα κλασσικά χρόνια. Οι ανασκαφικές έρευνες απέδειξαν ότι στην κορυφή του λόφου υπήρχαν ιερά, τουλάχιστον από τον 6ο αι. π.Χ.Ερευνήθηκαν τα θεμέλια ελληνιστικών οικιών στη νοτιοανατολική κλιτύ που απέδωσαν σημαντική κεραμική των ελληνιστικών χρόνων και πολλά νομίσματα, που δείχνουν τις εμπορικές σχέσεις και επαφές με πολλές πόλεις του αρχαίου κόσμου.Στην Ανατολική πλευρά του λόφου εντοπίστηκαν οικιστικά κατάλοιπα από τα αρχαϊκά έως τα κλασικά χρόνια. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε σε βαθύτερα στρώματα και γεωμετρική κεραμική του 8ου αι. π.Χ., ενώ στα κατώτερα στρώματα πάνω από το βράχο επισημάνθηκε ανθρώπινη δραστηριότητα από την Πρωτοελλαδική I και II περίοδο (3η χιλιετία π.Χ.), η οποία μάλιστα συνδεόταν με εστία.Στη δυτική ρίζα του λόφου και στην αρχή της πεδινής αποκαλύφθηκαν καλοδιατηρημένα θεμέλια οικιών αρχαϊκών χρόνων (τέλη του 8ου/αρχές 7ου έως και τον 6ο αι. π.Χ.). Η κεραμική είναι κατεξοχήν κορινθιακή και ενισχύει την άποψη ότι η Χαλκίδα ήταν Κορινθιακή αποικία. Βαθύτερα, κάτω από τα αρχαϊκά στρώματα, ήρθαν στο φως κατάλοιπα που ανήκουν στην τελευταία μυκηναϊκή περίοδο (12ος αι. π.Χ.), ενώ σε άλλα στρώματα εντοπίστηκε κεραμική του 14ου αι. π.Χ. Τα ελληνιστικά χρόνια ο οικισμός συρρικνώθηκε ψηλότερα στο λόφο και περιορίστηκε αποκλειστικά εντός του ελληνιστικού οχυρωματικού περιβόλου και η περιοχή με τις αρχαϊκές οικίες χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.
Οχυρό στη θέση Πάγκαλη
Το οχυρό στη θέση Πάγκαλη ή Τάπια, στις ανατολικές υπώρειες της Βαράσοβας, απέχει περίπου 1,5 χλμ. από το λόφο της Αγ. Τριάδας. Το μακρόστενο πλάτωμα στην συγκεκριμένη περιοχή, είναι από τις δύο μακρές πλευρές ένα φυσικό οχυρό, ενώ κατά τις στενές προστατεύεται από ισχυρό και καλοδιατηρημένο τείχος. Το τείχος ενισχύεται από τετράγωνους πύργους, οι οποίοι έχουν για τους αμυνόμενους ανοίγματα με οξυκόρυφα υπέρθυρα και χρονολογείται στην ύστερη κλασική περίοδο (τέλη 4ου αι. π.Χ). Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι το οχυρό κατασκευάστηκε εδώ από τους κατοίκους της αρχαίας Χαλκίδας ως χώρος τόπος ύστατου καταφυγίου σε περιπτώσεις μεγάλου κινδύνου.
